Alkindus de Gradibus Medicinarum Compositarum

Alkindus de gradibus medicinarum compositarum

ALKINDVS DE GRADIBVS

P140 PDF 134

Iac. Alkindi lib. Jacob alkindi

Philosophi de gradibvs rerum

Qvoniam primos veteres, ut de uirtutibus cuiuʄqȝ medicinǽ fingillatim in caliditate frigiditate, ficcitate, & humiditate loque rentur, valde ʄollicitos eʄʄe cognoui: unde in hoc quatuor inuenerunt differentias, uel definitiones, di centes Gradum primum, et ʄecundum, & tertium, & quartum in unaquaqȝ qualitatum eʄʄe: quod tamen in compoʄita medicina dicere prǽtermiʄerunt.

Non enim dixerunt, quod hǽc medicina, ʄcilicet compoʄita, in aliquo gradu ita, & ita exiʄtat, in caliditate, uel frigiditate, ficciate, & humiditate: non tam, quod magis proprium fuerit, ʄcientiam eius rei in medicina ʄimplici attendere, quam in compoʄita.

Licet enim huius rei ʄcientia ʄecundum ordinem ʄimplicis medicinǽ prǽcedat compoʄitam, non eft tamen conueniens, ut ipʄain ʄola ʄimplici atendatur medicina, & non in compoʄita.

Quia compoʄita medicina, quamuis ex medicinis conftet, quarum uirnutes in ʄimplicitate earum diuerʄificantur, non tamen ʄequitur, ut eius complexio diuerʄificetur quando componitur: intellexi, quod ad ʄcientiam uirturum medicinarum compoʄitarum pertingere, non minimi exiftat lucri.

Quia igitur medicinam compoʄitam multotics componimus, conʄecutum eft, ut eius virtutes ʄecundum multitudinem, & paucitatem diuerʄificentur: quod quidem prouenit ex uirtutibus earum, a quibus fuerit compoʄita.

Impofsibile enim fuit, ut ín quarundam uirtutibus, ex quibus fuit compoʄita confifteret, & illarum uirtutes non obtineret.

Quia igitur illud inueftigare propoʄui, nec porui prǽtermittere, quin cuiuʄque gradus relationem quam ad alterutrum habet, percipere ftuderem, in inquíʄitione ǽqualitatis abʄolutǽ laborare ǽquum fuit.

Ipǽa enim eft ubi contraría ǽqualiter coniunguntur, ita ut a neutro eorum ad aliud declinet.

Fuit itaque eius ínquiʄitio magis proprie prǽmittenda.

Quia nil calidum dicitur, nec frigidum, nec ficcum, nec humidum , nifi ex eo quod temperamentum iam addidit ʄupra ǽqualitatem: & quia ipʄa eft & origo, & principium , & elementum huius totius quod de hoe dicitur, & ab ipʄa prouenit augmentum, & inilla reʄoluitur.

Si enim quid fit reʄolutionis intentio quǽritur.

Dicitur, quod fit augmentorum ab ǽqualitate ablatio, donec ǽqualitas remaneat.

Sícut ego, ʄi DEVS uoluerit, explicabo.

P 141 PDF 134

Et quia eorum quǽ ʄuper ǽqualitatem addita fuerunt, neque quantitates nequeʄpecies omnino notǽ fuerunt, neceʄse fuit nobis illud explicare.

Augmentorum autem intellectus, Gradus ʄunt quatuor, qui ʄupra ǽqualitatem additi ʄunt.

Dicam ergo, quod omnia Augmenta naturalia quinque modis ʄunt.

Primum eft Augmentum dupli.

Poft quod eft augmentum quod addit partem unam: quod eft continens quantum eft illud cui comparatur, & eius medietatem.

Poft hoc uero eft augmentum addens partes, quod continet quantum illud , & eius duas tertias.

Poft hoc ʄequitur augmentum dupli, quod addit partem, & eft compoʄitum ex prima ʄpecie & ʄecunda.

Conʄequitur atrem hoc augmentum dupli, addens partes, quod ex prima ʄclicet ʄpecie, & tertia componitur.

Quia ergo hoc ex parte exponere in numeris naturalibus cupio, ipʄos secundum ordinem naturae ʄuppoʄui in ordinibus ʄuis, quorum unus alium prǽcedere non poteft: & incǽpi ab uno, qui eft cauʄsa numeri, cum ab illo ortus fuerit, & creuerit.

Quod, ut menti hunc librum noʄtrum legentis, citius inʄigatur, & affirmetur, ǽquum fuiʄse credidi prǽmittere, quod de hrjs quinque ʄpecibus prǽpoʄuimus.

Eft autem ordo naturalis iʄte, i, ii, iii, iv, v, vi, vii, ix, x. Dico igitur quod augmentum duorum ʄupra unum, duplum eft unius: & unum duorum, eft medium.

lam igitur patet, quod primum augmentorum naturalium, eft augmentum dupli: & quod duo, duplum ʄunt unius.

Nos quoque augmentum dupli prǽmiʄimus, quia natura ipʄum prǽmiʄit: & quia prima proportio naturalis, quǽ in directione paucicatis inuenitur, medietas exiʄtit, id eft, quod unum eius or dinis eft, qui eft poft ipʄum, ʄcilicet duo, medium eft.

Apud nos enim nihil intereʄt, utrum dicatur augmentum, ʄiue dicatur proportio.

Prǽterea dico, quod augmentum trium ʄupra duo, eft id quod addit partem, hoc eft, quod tria iam addiderunt ʄupra duo, partem duorum: duorum namque pars unum eft, & eft illud quod addit partem.

Iam ergo manifeʄtum eft ex hoc, hoc augmentum naturali ordine ʄequi illud, quod eft ante ipʄum.

Similitcr quoque augmentum quatuor ʄupra tría, ex genere eft eorum, qua addunt partem.

Inde dico, quod augmentum quinque ʄupra tria, ʄunt duo: duo nanque duǽ partes trium exiʄtunt, quod llud eft quod addit partes.

Dico igitur, quod augmentum quinque ʄupra duo, eft primum augmentum duplum, quod addit partem, & eft illud quod quinque iam addiderunt ʄupra duo cum duplo eorum & uno: unum namque duorum eft pars & hǽc eft proportio compofita, quam componi diximus ex proportione dupli, & ea quǽ addit partem.

P 142 PDF 135

Dico etiam, quod augmentum octo ʄupra tria eft primum augmentum duplum, quod addit partes: & hoc eft, quod octo iam addiderunt ʄupra tria duplum ipʄorum ex duarum partium ʄuarum quantitate: & eft proportio compoʄita, quam ex prima ʄpecie & tertia componi diximus.

Iam ergo manifeʄtum eft ex his quǽ diximus, illud quod prǽmiʄimus de his quinque modis, neceʄsario ponendum ab eo.

Quorum primus augmentum dupli continent, ʄicut, i, & ii, & iii, & viii. Et ʄecundus id quod addit partem: ut ii, & iii, & viii, & v.

Tertius ʄimiliter modus augmentum partium continet: ut, quinque ad tría, & nouem ad ʄeptem.

Quartus uero eft modus augmenti duplí, quod addit partem, ut, ii, & v, & xi, & xxiii.

Et quintus eft, in quo eft augmentum dupli, quod addit partes: quemadmodum, iii, & viii, & xviii, & xxxviii.

Conʄyderemus ergo, quanta proportionum fiat reʄolutio, ut ad ǽqua litatem redeant, & ponamus aliquid, quod fit exemplum, & regula, qua perueniamus ad hoc quod in ǽqualitatem reʄoluere uoluerimus.

Multa enim ʄǽpe quǽruntur ad quorum ʄcientiam perueniri non poteʄt, niʄi exemplis rerum poʄitis, quǽ cum eis ʄint eiuʄdem generis.

Ponamus igitur tres numeros proportionales dupli proportione.

Aequalitas enim, ut poʄt hǽc explicabo, inueniri non poteʄt, niʄi in hac: & ipʄa eft prima ʄpecies, quam prǽmiʄi, quǽ etiam prima naturaliter eft inuenta.

Hocautemeʄt, ut ʄint tres numeri proportionales, & fic proportio primi ad ʄecundum, uc fecundi ad tertium.

Quos cum conuer timus, erit proportio tertij ad ʄecundum, ut ʄecundi ad primum: & fit primus minor, fecundus medius, tertius maior.

Cum ergo uoluerimus eos reʄoluendo ad aequalitatem reducere, minuemus ex medio quantitatem minoris, & ex maiori quantitatem medij, & minoris, & qui remanent aequales inueniuntur.

Si ergo remanentes ʄpecies ʄecundum ordinem dupli compoʄuerimus, ʄtatuentes duplum in lineis, & ponentes maiorem primum, & minorem poʄtremum: & deinde ʄup-poʄuerimus huic primo ei ʄimilem, & ʄub medio numerum continentem quantitatem ipʄius, & huius primi, & fub poʄtremo quantitatem ipʄius, & primi, & duplum medij, prouenit compoʄitum, quod addit partem.

llud quoque quod addit partes conʄtiuitur: componimus id quod addit partem quemadmodum prius poʄuimus duplum, & ex equimur omnia quemadmodum fecimus prius.

Duplum autem quod addit partem conʄtituitur: componimus illud quod addit partem, ita ut eft abʄque conuerʄione, & faeimus ut prius ʄecimus,

Düplum autem quod addit partes componitur, cum ʄtatuerimus illud quod addit partes abʄque conuerʄione: & exequimur in eo omnia ut in alijs fecimus.

P143 PDF 135

Cum ergo has ʄpecies reʄoluendo ad aequalitatem reducere uoluerimus, minuemus ex medio minoris quantitatem, & ex maiori duplum eius, quod reʄiduum fuit ex medio, & quantitatem minoris: & ʄi numeri tres aequales remanʄerint, iam illud inuenimus quod quaerebamus.

Sí uero non, iam egreʄsi funt ab illa ʄpecie, in qua relationem habuerunt, & tranʄierunt in illam ʄpeciem quae magis remota eft a natura, quam ʄpecies a qua reʄoluta fuit haec.

Poft hoc quoque conʄequenter operabimur ut prius.

Quod ʄi numeri tres, qui funt reʄidui aequales ʄunt, & conueniunt, iam eonʄecuti ʄumus quod uoluimus.

Si autem non, iam in aliam ʄpeciem tranʄierunt, quae magis elongata eft a natura ipʄius.

Verbi gratia. Ponamus aequales numeros in linea una, tribus ordinibus diʄtincia, et ʄit prima, & ʄint in ea iʄti tres numeri i, i, i.

Deinde adiungamus ei lineam ʄecunda, in qua ʄirit ordines numero []is proportione dupli proportionales, & ʄurit iʄti, i, ii, iiii.

Si ergo uoluerimus reʄoluendo eos ad aequalitatem reducere, ex medio quod eft duo, minuemus quantitate minoris, quod eft unum.

Deinde minuemus ex maiore quod Eft quatuor duplum eius quod remanʄit ex medio, et minorem quod eft unum, & duo, et remanebit unum.

Iam ergo numerí omnes reʄoluendo aequales inueniutur.

Quod ʄi [] qd ex quatuor ʄuperfluit ʄpeciebus, reʄoluendo ad aequalitatem reddere uolueris, non conʄequitur, ut ea quae reʄidua erunt aequalia inueniantur, imo in aliam ʄpeciem transibunt, quae a ʄpecie aequalitatis naturaliter remotior erit.

Exempli cauʄsa, duabus lineis tertiam adiungemus, in qua erunt numeri proportiones continentes augmenti, quod addit partem: & ʄunt iʄti, iiii, vi, ix.

Deinde annectemus huic lineam quartem continentem proportionem augmenti, quod addit partes, in qua ʄint numeri iʄti, ix, xv, xxv. Huie quoqe conʄequentur adiungemus lineam quintam, in qua ʄint numeri continentes proportionem dupli, quod addit partem, & funt hii, uii, x, xxv.

Cuf ʄimiliter annectemus lineam ʄextam, in qua ʄunt numeri eonnexi proportione dupli, addentis partes, & ʄunt iʄti, ix, xxuii, lxuii.

Cum ergo uoluerimus harum ʄpecierum numeros reʄoluendo ad aequalitatem reducere, minuemus ab omni linea ex lineis euiuʄque ʄpeciei, numerum minorem ex medio, & deinde medium & minorem ex maiore.

Numeri igitur qui reʄidui erunt, non inueniuntur aequales, imo erunt naturaliter remotiores a ʄpecie aequalitatis.

Quapropter ex eo quod ʄuperfluit, oportebit nos facere quemadmodum exequuti fuimus: prius reʄoluendo, donec aequalitas inueniatur.

P144 PDF 136

Poʄsunt autem hae ʄpecies & aliter componi, & non ʄecundum diʄpoʄitionem dupli, ʄic, ii, iii, iiii, quae eft linea numerorum qui addunt partem.

Et deinde adiungimus ei quartam lineam ʄecundum proportionem augmenti addentis partes, ut eam in qua ʄunt, iii, v, vii.

Et poʄt addimus ei lineam quintam continentem proportionem dupli, quod addit partem: ut illam in qua ʄunr, ii, v, xi.

Et deinde adnectemus eiʄextam lineam, continentem proportionem dupli, quod addit partes ut illam, in qua ʄunt, iii. Viii, xvii.

Quemadmodum ʄubiecta docer figura.

__________________________________________________________________

| Aequalitas i i i |

| Multiplex i ii iii |

| Superparticularis iiii vi ix ii iii iiii |

| Superpartiens ix xv xxv iii v vii |

| Multiplex ʄuperparticularis iiii x xxv ii v xi |

| Multiplex ʄuperpartiens ix xxiiii lxiiii iii viii xviii |

*******************************************************************

Cum ergo uoluerimus has quatuor ʄpcecies reʄoluendo ad aequalitatem reducere, minuemus in unaquaq3 linca, cuiuʄq3 ʄpeciei numerum minorem ex medio: deinde medium, & minorem ex maiore: quod poʄtquam fecerimus, remanebunt numeri non tenentes aequalitaem, uel in parte, ud in toto: nec unquam reperics, quod omnes numeri qui reʄidui funt, aquales inueniantur.

Iam ergo ex hoc manifeʄtum eft, aequalitatem minime reperiri poʄsc, niʄi in proportione dupli, quae eft prima: et eft etiam oʄtenʄum, quod proportio dupla proportionalis eft, et quod augmenta quae refoluendo ad aaqualitatem reducuntur, ʄunt proportionalia.

Si ergo quamlibet quatuor ʄpecierum conuertendo ad dupli proportionem, quae eʄt prima, reduxerimus, inueniemus aaqualitatem in eis, & quod proportionales fuerint.

Ideoq3 dictum eʄt, quod aequalitas non inuenitur, niʄi in proportione dupli.

Poʄtquam ergo iam oʄtenʄum eʄt, primum ex augmentis naturalibus, augmentum dupli eʄse, & quod aequalias in ea reperitur, cum alia in ipʄam reʄoluuntur, demonʄtrabo aequalitatem quae eʄt in qualitate.

Deinde oʄtendam illud, quod ab aequalitate egreʄsum eʄt: & poʄt hoc in ipʄam reʄoluam donec augmentorum menʄurae ʄupra aequalitatem manifeʄtae ʄint, ʄi DEVS uoluerit.

Dico ergo, quod aequalitas in qualitate, eʄt contrariorum adinuicem, temperantia in re aquali, & eoorum cffectus aequales, ʄclicet ut eius fit ealefactio quanta infrigidatio.

Oportet igitur, ut egreʄsus ab aequalitate, ʄit augmentum unius qualitatis ʄupra ʄibi contrariam.

Quod ʄic colligitur.

Caliditas & frigiditas contrariae ʄunt, quarum unaquaeq3 eam quae ʄibi affertur fugat.

P145 PDF 136

Sic igitur in aequalitate ʄunt aequales, quarum neutra aliquid ʄuper aliam addit, nec intenditur.

Conueniens tamen eʄt, ut cum una ex qualitatibus aliquid ʄupra ʄibi contrariam augmentauerit ʄecundum fuam ʄpeciem addat.

Iam igitur manifeʄtum eʄt; quod diʄceʄʄus ab aequalitate iu qualitate, eʄt augmentum unius duarum qualitatum ʄupra ʄibi contrariam.

Apud nos enim nihil intreʄt, ʄiue aequalitates dicantur temperantes; ʄiue aequantes, ʄeu alternantes, ʄiue rectificantes.

Quod autem unius qualitatis augmentum dicimus, nihil aliud intelligi uolumus niʄi ipʄius intenʄionem.

Augmentum enim in qualitatibus non proprie dicere poʄsumus.

Ipʄum enim ex proprietatibus quanstatis una proprietas exiʄtit: & quia unaquaeque duarum qualitatum contrariarum locum occupauit, in quo ipʄi conʄiʄtit eleuatio.

Fuitque locus quem calor occupat, ab eo quem tenet frigiditas, alius.

Vnus enim locus duobus non ʄupponitur contrarijs.

Indigemus igitur, ut dicamus in aequalitate tot partes contineri calidas, quot frigidas, cum ipʄa in minimas diuiʄerimus partes.

Si autem nobis aliquis obijciat, dicens caliditatem cauʄsa ʄuae raritatis & dilatationis maiorem occupare locum debere, quam ʄit locus quem tenet frigiditas, & hoc cauʄsa ʄuae conʄtrictionis.

Dicemus caliditatem non dilatari, cum eius contraria coniungatur ei & aequetur: quia contrarietas eʄt inter eas, & inʄecutio: nec etiam aaquius eʄt, caliditatem remouere frigidiatem a loco ʄuo, qua ut caliditatem frigiditas.

Poʄtquam ergo caliditati nunc adeʄt, quod diximus contra frigiditatem, non dilatatur in loco ʄuo caliditas magi, quam frigiditas in ʄuo.

Quod ʄi uolueris minimam ex partibus rei in complexione aequali, intellectualiter conʄydera, quae eʄt pars indiuiʄibilis cauʄsa ʄuae paruitatis: & inuenies conueniens eʄse, ut ʄit in ea tantum caliditatis, quantum frigiditatis: cum rei aequalis compoʄitio facta ʄit ex partibus iʄtis.

Iam ergo ex hoc uerificatum eʄt, in re aequali tot partes calidas contineri quot frigidas: & manifeʄtum eʄt, quod diʄceʄsus ab aequalitate ʄecundum qualitatem, eʄt augmentum unius qualitatis ʄupra ʄibi contrariam: quod etiam indagando ʄecundum quantiatis directionem expoʄuimus.

Iam igitur oʄtenʄum eʄt, quantiatem eorum , quae ab aequalitate diʄceʄserunt, ʄecundum quantitatem in qualitate ex hoc quod in eis eʄt de aequalitatis manifeʄtatione, metiri.

Deinceps uero explicabo eorum reʄolutione in aequalitatem, praecipue cum aequalitas non reperiatur, niʄi in co quod in ipʄum reʄoluitur.

Dicam ergo, quod licet augmenta, quia ʄupra aequalitatem fuerunt, in aequalitatem reʄoluantur, praeter augmentum dupli, conʄequens eʄt amen ʄecundum hune ordinem, ut non omne quod ab aequalitate diʄceʄserit, in ipʄam proprie reʄoluantur: & quia iam manifeʄtum ʄuit, quod in re aequali tantum eʄt caliditatis quantum frigiditatis.

P 146 PDF 137

Ponamus rem aequalem, unam partem, cuius una medietas calida, & altera ipʄius frigida ʄit: & ponamus etiam unamquamque contrariarum quae aequantur, medium.

Erit ergo calidum medium, & frigidum medium.

Dico ergo, quod oportet ut ʄit quantitas augmenti primi, quod diʄcefsit ab aequalitate, cuius calor non uehementer ʄenʄui manifeʄtus apparuit, dupla caliditatis quae in re aequali exiʄtit.

Ex eo itaq3 patet, quod de augmento dupli expoʄuimus, & eʄt in dupla frigiditatis quae eft in re aequali, poʄtquam rei aequalis caliditas tanta eʄt quanta frigiditas ipʄius, & eʄt pars media ex unaquaque earum, ʄicut diximus.

Eʄt ergo in augmento primo quantitas caloris, pars prima integra.

Frigiditas uero quantitas mediocritatis caloris qui eʄt in ipʄo.

Cum ergo reʄoluerimus hoc primum augmentum in aequalitatem, & remouerimus unum duplum caliditatis, remanebit media pars calida, media frigida: & ipʄae ʄunt duo media, quae ʄe uiciʄsim contemperant, ex quibus proceʄsit aequalitas.

Ex hoc quoque manifeʄtum eʄt, quod aequalitas in unoquoque augmentorum reperietur cum remouerimus prima augmenta.

Inueniemus ergo partes contrarias, quae ʄeʄe, ut dictum, temperant.

Dico praeterea , quod oportet ut ʄit menʄura augmenti ʄecundi, cuius calor exceʄserit augmentum primum, manifeʄte dupla caloris primi, augmenti primi, quemadmodum de augmento dupli docuimus: & quia menʄura primi augmenti iam fuit pars una integra, & dupla caloris qui eʄt in re aequali, & dupla etiam frigiditas ipʄius, oportet ut ʄit calor ʄecundi augmenti duae partes, & ʄit duplus caloris primi augmenti, & quadruplus caloris qui eʄt in aequalitate, & quadruplus etiam frigidiatis quae in ipʄa continetur.

Ipʄius enim calor, ut dictum eʄt eius frigiditati aequalis eʄt.

Quod ergo in augmenro fecundo frigiditatis inuenitur, tantum eʄt, quantum quarta pars caliditatis in eodem inuentae.

Cum ergo hoc ʄecundum augmentum abʄtulerimus, remanebit primum: primum quoque cum remouerimus augmentum, remanebit media pars calida, & media frigida: & ipʄum, ut dictum eʄt, ʄunt duo media, quae ad inuicem temperant ʄe, a quibus aequalitas proceʄsit.

Et dico itidem, quod oportet, ut ʄit menʄura tertij augmenti, cuius calor & effectus ʄecundum augmentum exceʄserunt uehementer, non tamen multitudine dupla caliditatis augmenti ʄecundi.

Quod ex hoc manifeʄtum eʄt, quod de augmento dupli expoʄuimus.

P 147 PDF 137

Sed quia menʄura augmenti eius ʄecundi, dupla fuit caloris augmenti primi, & quadrupla caloris qui eʄt in aequalitate, exigit ut ʄit calor augmenti tertij, quadruplus caloris augmenti primi: & quia calor augmenti primi duplus fuit caloris qui eʄt in re aequali, & duplus frigiditatis eiuʄdem, oportet ut ʄit calor augmenti tertij octuplus caloris, qui eʄt in aequalitate, & octuplus etim frigiditatis, quae in ipʄa exiʄtit, poʄtquam calor aequalitatis frigiditati ipʄius aequatur.

Ex hoc quoque patet, quod illud, quod in augmento tertio frigiditatis exiʄtit, tantum eʄt quantum octaua pars caloris eiuʄdem.

Cum ergo abʄtulerimus hoc augmentum tertium, remanebit ʄecundum augmentum: quod inde cum fublatum fuerit, remanebit augmentum primum: hoc quoq3 primum cum remotum fuerit, remanebit media pars calida, & media frigida: & ipʄa, ut dictum eʄt, ʄunt duo media, quae ʄeʄe uiciʄsim temperant, a quibus proceʄsit aequalitas.

Iitidem dico, quod oportet ut ʄit menʄua augmenti quarti, cuius calor & effectus tertium augmentum uehementer ʄupergreʄsi ʄunt, dupla caloris augmenti tertij.

Quod ex eo paiet: quod de augmento dupli docuimus.

Sed quia calor augmenti tertij, quadruplus fuit caloris augmenti primi, & caloris qui eʄt in aequalitate octuplus, oportet ut ʄit menʄura caloris augmenti quarti octuplus caloris primi augmenti, & ʄexdecuplus caloris qui eʄt in aequalitate: qui etiam frigiditatis in ipʄa, que in ipʄa reperitur ʄexdecuplus exiʄtit: quemadmodum oʄtendimus, quod calor aequalitatis eʄt ʄicut eius frigiditas.

Eʄt ergo illud frigiditatis, quod in quarto exiʄtit augmento, tantum, quantum eʄt medietas octauae partis caloris in ipʄo exiʄtentis.

Cum ergo remouerimus hoc quartum augmentum, remanebit tertium: terium quoq3 cum abʄtulerimus, remanebit ʄecundum: cumq3 ʄecundum remouerimus, remanebit primum: primum quoque cum ʄublatum fuerit, remanebit media pars calida, & media frigida :& ipʄa, ut ʄepe dictum eʄt, ʄunt duo media, que ʄe ad inuicem temperat, ex quibus aequalitas conʄtituta eʄt.

Non diʄsimiliter quoque erit menʄura augmenti primi, & fecundi, & tertij, & quarti, cuius aequaliatem frigiditas ʄupergreʄsa eʄt: quemadmodum fuit menʄura caloris, qui aequalitatem exceʄsit, cuius ʄupergreʄsionem explanauimus.

Caliditas quoq3, quae eʄt in augmento cum frigiditas intenditur, ita erit, ut fuit frigiditas augmenti in quo fit caloris intenʄio.

Poʄtquam ergo iam expoʄuimus manifeʄte hoc quod propoʄueramus in aequalitate abʄoluta, reuertamur ad oʄtendendum hoc in aequalitate, quae ʄecundum relationem attenditur.

Dico ergo aequale in medicinis, quod ʄecundum comparationem quam habet ad humanam ʄpeciem, aequale uocatiur : & eʄt quod neque calefacit, neque infrigidar, neque humectat, neq3 deʄiccat.

P 148 PDF 138

Cum igitur aliquid fic fuerit, conʄequens eʄt, ut quod ex caliditate in eo continetur, ʄit, quemadmodum continetur illud, quod ox frigiditate, & calidarum parum quantitas in eo ʄit tanta, quam frigidarum, cum ʄcilicet ad humanam ʄpeciem aequalcm comparatur: hoc eʄt, quod ʄi huius calefactio reʄpectu illius ʄpeciei, non eʄt maior ipʄius in frigiditatione, uel humectatio deʄiccatione, ipʄum eʄt aequale, quod ʄecundum comparationem dicitur.

Oportet etiam, ut hoc aequale ʄit principium, & eius elementum ad quod dicitur aequale: quia in ipʄum reʄoluitur illud quod ʄupra ipʄum augmentum fuit, & quod ab eo egreʄsum fuit.

Oportet etiam, ut menʄurae augmentorum ʄupra hoc aequale ʄint, quemadmodum augmentorum menʄurae ʄupra aequale abʄolutum fuerunt.

Conueniunt igitur huic aequali, quod ʄecundum comparatione dicitur, ea qu3 aequali, quod abʄolute dicitur, conuenire mon ʄtrata ʄunt: hoc eʄt, quod ut diximus, hoc aequale eʄt principium, & elementum eorum reʄpectu quorum dicitur, & in ipʄum rcʄoluuntur augmenta, poʄtquam ab illo orta fuerint.

Huius autem, quod dicimus medicinam hanc calidam, uel frigidam, uel ʄiccam, uel humida in primo gradu exiʄtere, expoʄitio eʄt, quod cius caliditas , uel frigiditas, uel ʄiccitas, uel humiditas, aliquid ʄupra aequale auxit, quod eʄt primum augmentorum, ʄenʄui non ex toto manifeʄte occurrens.

Etiam oʄtenʄum eʄt, primum augmentum naturale eʄt augmentum dupli, & quod in ipʄum in aequale reʄoluitur.

Oportet ergo, quod partes qualitatum, quae ʄenʄui occurrunt, & in gradu primo exiʄtunt, duplum etiam eius, quod in eo eʄt cx ʄibi contraria, ʄecundum quod iam declarauimus.

Sed cum remouerimus, quod eʄt in primo gradu, quod ʄcilicet eʄt primum augmentum cx partibus qualitatum ʄupra aequale additum, remanebit aequale, in quo qualitates ʄecundum aequalitatem connectuntur: ʄicut oʄtendimus in conuerʄione, quae ʄit ʄecundum reʄolutionem, cum aliquid ad originem reducitur, a qua ipʄi fuit principium.

Gradus enim primus non ab alio conʄtituitur, niʄi ex du-

plo, quod eʄt in aequali ex ʄua ʄpecie, uel ʄi uis ex ʄibi contraria, quem-

admodum declarauimus.

Similiter cum dicimus haue medicinam calidam, frigidam, ficcam , ucl humidam in gradu ʄecundo, eius intentio eʄt, quod cius caliditas, uel frigiditas, uel ficcitas, uel humiditas iam aliquid ʄupra primum gradum auxerit, quod eʄt primum augmentum ʄupergrediens primum gradum manifceʄte.

Et oportet ut ʄit huius augmenti menʄura dupla eius, quod eʄtante ipʄum in primo gradu: quemadmodum oʄtendinmus, quod reʄolutio, quae ʄit, cum aliquid ʄuum reducitur principium, quod eʄt aequale, non inuenitur, niʄi in augmento dupli.

P149 PDF 138

Erit ergo uirtus qualitatis in ʄecundo gradu dominatis, dupla uit tutis dnantis in primo: fed uirtutis dominantis in primo gradu menʄura, ut oʄtenʄum eʄt, dupla fuit menʄurae uirtutis que eʄt in equali, ʄecundi ʄuam ʄpeciem, aut ʄi uolueris, ʄecundu ʄibi contrariam.

Erit ergo uirtus in ʄecudo gradu dominas quadrupla eius, quod eʄt in aequali ʄecundu fuam ʄpeciem, aut ʄi uolueris fecundu ʄibi contrariam.

Cum ergo illud quod in gradu ʄecundo ʄuperat, remouerimus, remanebit gradus primus, in quo primu augmentum attenditur: & cum primu ʄuʄtulerimus gradu, remanebit aequale, in quo qualitates ʄecundu aequalitatem coniuguntur: ʄicut demonʄtrauimus in couerʄione quae ʄit dum reditur ad aequale.

Non diʄsi militer etia cum dicimus medicina hanc calidam, uel fri, uel fic, uel hu, in gradu terio exiʄtere, intenditur, quod eius cali, uel fri, ucl ʄice, uel hu, iam addit ʄupra gradum ʄecundu, quod eʄt primu augmentoru, quae gradum ʄecudum ʄupergreʄsa ʄunt, non tamen in ultimo.

Vndc oportet, ut huius tertij augmenti menʄura dupla ʄit eius quod ante ipʄam exiʄtit, in ʄecundo gradu: ʄicut oʄtendimus in augmento dupli.

Menʄura uero augmenti ʄecundi, iam dupla fuit menʄurae augmenti primi, & quadrupla ʄuae ʄunili, ut ʄibi contrariae, quae cʄt in aequali.

Erit igitur menʄura dominij tertij gradus quadrupla augmenti primi, & octupla eius quod in aequali inuenitur, ex ʄua ʄimili, uel ex ʄibi contraria.

Cum ergo tertij gradus dominium ʄuʄtulerimus, reʄiduu erit gradus ʄecundus: ʄecundum quoque cum remouerimus, remanebit primus: hunc quoque cum abʄtulerimus, remanebit aequale, in quo qualitates, ʄecundum aequalitatem comiʄcentur.

Similiter cum dicimus hanc medicina calidam, uel frigidam, ucl ficcam, uel humida in quarto gradu, intendit, quod eius caliditas, uel frigiditas, uel ficcitas, uel humiditas, iam aliquid auxit ʄupra gradu tertium, quod exiʄtit primu augmentum, tertiu gradum excedens: cuius effectus ualidus exiʄtit, hoc eʄt, quod ad nos ex eius caliditate peruenit, cobuʄtionem operatum eʄt, & quod ex eius frigiditate, inʄenʄibilitatem, & mortificationem efficit eius cui applicatur.

Oportet igitur, ut ʄit huius quarti augmenti, menʄura dupla eius quod ante ipʄum eʄt in gradu tertio, ʄicut de augmento dupli pateʄecimus.

Sed tertij augmenti menʄura, iam fuit quadrupla uirtutis gradus primi, & octupla eius quod eʄt in aequali ex ʄua ʄimili, uel ʄibi contraria: erit igitur ʄecundum hoc uirtus dominij quarti gradus, octupla uirtutis primi gradus, & ʄexdecupla ilius, quae eʄt in aequali, ex ʄua ʄimili, uel ʄibi contraria.

Cu ergo hunc quartu gradum ad aequalitatem reuertendo reduxerimus cum ʄublatione eius quod eft in eo, relinquitur gradus tertius: tertium autem cum abʄtulerimus, remanebit ʄecundus: & fecundum cum remouerimus, rcmanebit primus: primo quoque ʄublato, reʄiduum erit aequale, in quo qualitates, aequalitati connexae ʄunt.

P 150 PDF 144

Hoc itaque modo, qualitas reʄolutionis augmentorum ad aequale conʄiʄtit, a quo eorum fuit principium.

Ex hoc quoq3 manifeʄtum eʄt, uirtutes graduum medicinarum quae ab aequali principium ʄortiuntur, ad ipʄum reʄolui, uel conuerti a quo proceʄserunt.

Nos autem iam oʄtendimus, reʄolutionem in aequalem inueniri non poʄse, niʄi proportione dupli, & proportionem dupli proportionalem exiʄten tem.

Sequitur ergo ex hoc, uites graduum medicinarum ʄenʄui apparetes, quae ʄcilicet ʄupra aequale aliquid augent, proportionales dupli proportione exiʄtere.

Ordo uero proportionum ex quoad hanc peruenitur concluʄionem, eʄt, ut dicamus uirtutes graduum medicinarum eʄse, quae in aequale couertuntur: ʄicut iam manifeʄtum eʄt.

Omne autem quod in aequale reʄoluintur, in proportione dupli exiʄtit.

Conʄequens igitur eʄte ex hoc, ut uirtutes graduum medicinarum ʄenʄui apparentes, proportiouales ʄint dupli proportione.

Cum ergo adiunxeirmus huic concluʄioni ʄuam comparatione: hoc eʄt, quod hoc eʄt, quod proportio dupli eʄt proportionalis: conʄequitur ex hoc, uirtutes graduum medicinarum dominantes, proportionales eʄse: ʄclicet ut ʄit proportio caliditatis, quae in aequali conʄiʄtit ad caliditatem, quae in primo gradu attenditur, ʄicut proportio caliditatis gradus primi, ad caliditatem ʄecundi gradus.

Et proportio caliditatis gradus ʄecundi ad caliditatem tertij gradus, ʄicut proportio caliditatis tertij gradus ad ciliditatem quarti gradus.

Similiter quoque erit proportio frigiditatis, quae eʄt in aequali ad frigiditatem gradus ʄecundi, & proprtio frigiditatis gradus ʄecundi ad tertij gradus frigiditatem ʄicut proportio tertij gradus ad frigiditate quarti gradus.

Virtutes autem contrariae uirtutibus quae ab aequali, ʄecundum augmentum receʄʄerunt, ʄi denominauerimus ʄecundum modum comparationis cxcedentium, erunt proportionales, addentes: hoc eʄt, erit menʄura augmenti frigiditatis, quae eʄt in aequali ʄupra frigiditatem gradus primi, ʄicut menʄura frigiditatis gradus primi, ʄupra menʄuram frigiditatis gradus ʄecundi, ʄupra menʄuram frigiditatis gradus tertij: ʄicut menʄura frigiditatis gradus tertij, ʄupra menʄuram frigiditatis gradus quarti.

Si autem denominauerimus quaʄdam earum ex alijs, erunt aequales: quemadmodum oʄtendimus omnes aequales exiʄtere, ex eo, quod in aequali reperitur, cum augmenta ʄublata fucrint: ipʄae enim partes aequales inuenientur.

Huius autem declaratio eft, quod aequale illud exiʄtit in quo continetur tantum caliditatis, quantum & frigiditatis, ʄiue partes ʄint magnae: ʄiue paruae.

P 151 PDF 145

Ponamus igitur, quod aequale ʄit pars minima partium, cuius medietas ʄit calida: & medietas fit frigida, & quod caliditas primi gradus dupla ʄit eius quod eʄt in aequali ex caliditate, ʄicut oʄtendimus, primum augmentum naturale eʄse augmentum dupli: quia ergo quod in aequali continetur ex frigiditate, aequum eʄt ei quod eʄt in ipʄo ex caliditate, oportet ut ʄit caliditas primi gradus dupla etiam frigiditatis, quae eʄt in aequali: cum ipʄus frigiditas ʄuae caliditati ʄit aequalis.

Et quia caliditas primi gradus, dupla eʄt frigiditatis, quae eʄt in aequali, erit quod reperitur in ipʄo ex frigiditate quantum eʄt medietas eius, quod eʄt in ipʄo ex caliditate.

Ergo caliditas erit pars, & frigiditas partis mcdietas.

In gradu quoque ʄecundo, quod ex caliditate reperitur, duplum eʄt eius, quod eʄt in ipʄo primo ex caliditate: ʄicut pateʄecimus ex augmento dupli.

Sed quod cʄt in gradu primo caliditatis, ut oʄtenʄum eʄt, duplum quoque eius eʄt quod, eʄt in aequali ex caliditate, & duplum etiam eius quod eʄt in ipʄo ex frigiditate.

Oportet ergo, ut ʄit quod in gradu ʄecundo eʄt, ex caliditate quadruplum eius, quod eʄt in aequali ex caliditate, & quadruplum etiam frigiditais quae eʄt in ipʄo cum menʄura, cum ad frigiditatem facta fuerit.

Et cum fuerit caliditas ʄecundi gradus quadrupla frigiditati quae eʄt in aequali, poʄt quam, quod in ipʄo eʄt frigidiatis, aequum eʄt ipʄius caliditati, erit caliditas duae partes, & frigiditas partis medietas.

In gradu ʄimilier tertio, quod caliditatis continetur, duplum eʄt eius quod eʄt in ʄecundo ex caliditate: quemadmodum oʄtendimus ex incremento dupli.

Sed quod in gradu continetur ʄecundo ex caliditate, quadruplum exiʄtit eius, quod eʄt in aequali ex caliditate, & quadruplum etiam eius quod in eodem continetur ex frigiditate.

Oportet igitur ut fit quod in gradu tertio eʄt caliditatis, octuplum caliditatis, quae eʄt in aequali, & octuplum etiam frigiditatis eiuʄdem, cum menʄura, cum ad frigiditatem facta fuerit.

Et cum caliditas gradus tertij, octupla fuerit frigiditatis quae eʄt in aequali, erit quod eʄt in ipʄo ex frigiditate octaua pars eius quod eʄt in eo ex caliditate, ergo erit caliditas partes quatuor, & frigiditas pars media.

In gradu quoque quarto quod eʄt ex caliditate, duplum eʄt eius, quod eʄt intenʄio ex caliditate, quemadmodum ex augmento dupli pateʄecimus.

Sed quod eʄt intenʄio ex caliditate, iam fuit octuplum eius quod in aequali continetur ex caliditate, & etiam octuplum frigiditatis quae eʄt in ipʄo.

Oportet igitur, ut ʄit quod eʄt in gradu quarto ex caliditate, ʄexdecuplum eius, quod eʄt in aequali ex caliditate, & etiam ʄexdecuplum eius quod in ipʄo continetur ex frigiditate, cum ad frigiditatem commenʄurarum fucrit quia caliditas gradus quarti caliditatis gradus tertij dupla eft.

Et cum caliditas gradus quarti ʄexdecupla fuerit frigiditati, quae eʄt in aequali, erit illud quod eʄt in ipʄo ex frigiditate, quantum eʄt medietas octauae partis eius, quod in ipʄo reperitur ex caliditate.

P 152

Erit ergo caliditas octo partes, & frigiditas partis medietas.

Non diʄsimiliter quoque quod ex frigiditate in primo gradu, & ii, & iii, & iiii, continebitur, cum incremento ad caliditatem ʄe habebit, ʄecundum proportionis modum, quem praemiʄimus ex frigiditate: & menʄura in humiditate & ficcitate, ad eundem modum obʄeruabitur.

Iam ergo ex hoc manifeʄtum fuit, qnod cum tu proportiona ueris uirtutes contrarias, uirtutibus quae ab aequali re procedentes peruenerune ad augmentum, quare quaelibet in quolibet gradu eʄt medietas partis unius inter ʄe, erunt aequales.

Cum autem proportionaueris eas ʄecundum modum relationis quem habent recedentes, erunt proportionales, dupli proportione: hoc eʄt, quod frigiditas caliditatis tertij gradus, addit ʄuper frigiditatem caliditatis quarti gradus, quantum eʄt quarti gradus frigiditas.

Similiter quoq3 gradus ʄecundus ʄuper tertium , & primus ʄuper ʄecundum, & aequale ʄuper primu: hoc eʄt, quod frigiditas caliditatis quarti gradus, tanta eʄt quanta medietas octauae, caloris eiuʄdem, & in tertio gradu octaua, & ʄecundo quarta, & in primo media, & in aequali ʄimiliter.

Calor quoq3 qui attenditur ʄecundum dominium frigiditatis in tertio gradu, eodem modo calorem frigiditatis quarti gradus ʄuperat cum quantitate caloris quarti gradus.

Gradus quoque reʄidui ʄimiliter ʄe habent: in ʄiccitate quoque & humiditate idem inuenitur.

Iam ergo ex hoc quod praemiʄimus, manifeʄtum eʄt, omnibus proportionibus, quae in proportione augmenti attenduntur, proportionem dupli meliorem exiʄtere, in qua aequale reperitur: hoc eʄt, quod ipʄa in aequale reʄoluitur; ʄicut demonʄtrauimus.

Muʄicae quoque tractator docuit hanc proportionem omnibus alijs proportionibus meliorem eʄse, & * in medicinis conuenientiorem, ʄcilicet dupli proportionem.

Ex hoc quoque declaratum eʄt, quoʄdam non nominaʄse gradum primum, ii, iii, iiii, niʄi ʄolummodo ʄecundum modum quo numeri ordinatio uocatur, & non aliter: hoc eʄt, quod etia eorum ʄermo in nominando gradum primum, ii, iii, iiii, intelligitur abʄque qualibet duarum intentionum.

Quarum una eʄt eorum, qui eos ʄecundum ordinem numeri, & eorum computitionem nominauerunt, quae eʄt huiuʄmodi, primo, ʄecundo, tertio, quarto.

Alia autem eorum qui hoc ʄecundum uirtutum modum dixerunt: ʄcilicet qui quartum gradum nominauerunt, eo quod eius uirtus quadrupla ʄit primi: & tertium, quod eius uirtus tripla ʄit primi: & ʄecundum, quod eius uirtus dupla primi exiʄtat.

Si qui igitur hos gradus, primum, ʄecundum, tertium, quartum, ʄic nominari dixerint ʄecundum ordinem numeri, & non ʄecundum uirtutum ordinationem, non erit eorum dictio conueniens, ʄecundum praedictum modum nominationis: cum ipʄi in gradibus uirtutes quaerant.

P 153

Quod ʄi fuerint etiam aliqui, qui dicant in gradibus quartum dici, quod eius uirtus ʄit quadrupla primi, & tertium cauʄsa ʄuae uirturis, quae eʄt tripla primi, erit iʄte ordo graduum abʄque proportione.

Nos uero iam oʄtendimus in praecedentibus, ipʄos proportionales exiʄtere.

Galenus quoque in libro x, tractatuum, quem de componendis medicinis edidit, in parte uidelicet octaua, etim de quinta confectione medicinarum Andromachi tractatet, ad curandum ʄtomachu, eorum deʄtruxit ʄententia, qui quarti gradus uirtutem primi quadruplam, & tertij primi triplam aʄserebant.

Confectio autem illa ʄatis aperte poteʄt in illo libro intelligi, ʄi quis intente conʄyderare uoluerit: & ʄi fuerit boni intellectus, & in proportione inʄtructus , intelliget ʄententiam illorum quidicunt, quartum gradum quadrupli primi, & tertium triplum primi, annullatam eʄse.

Alij praeterea fuerunt, qui Gradu uirtutes ʄecundum hunc ordinem ʄe habere dixerunt: affirmantes, uirtutem caloris primi gradus habere ʄe in quinque octauas uirtutis caloris quarti gradus, ideoque tres eius oftauae remanent frigidae.

Dixerunt etiam quod, uirtus caliditatis ʄecundi gradus, habet in ʄe tres quartes uirtutis caliditatis quarti gradus, & remanebit eius quarta frigida: & quod uirtus caliditatis tertij gradus contineat ʄepte octauas uirtutis caliditatis quarti gradus, et remanebit eius octaua frigida.

Qui autem eos in hanc induxit ʄententiam, fuit quidam qui dixit: quodi ʄi nos miʄceremus medicinam in quarto gradu calidam, cum medicina frigida in eodem gradu, aequaretur medicina, & eʄsent in ea quatuor partes calidae, & quatuor frigidae.

Et ʄi adderemus quintam partem calidam, eʄset calida in primo gradu, eʄsentque eius quinq3 partes calidae, & tres frigidae.

Similiter ʄi adderemus ʄextam partem calidam, in ʄecundo gradu eʄset calida, & eʄsent eius tres quartae calidae, & alia quarta frigida.

Septimam quoque partem calidam ʄi adderemus, eʄset medicina calida in tertio gradu, eʄsentque ipʄius ʄeptem octauae calidae, & reliqua octaua frigida.

Quod ʄi octauam partem calidam adderemus, eʄset medicina calida in quarto gradu, & eʄset tota calida, nihil in ʄe habens frigiditatis.

Huius aute intentio falʄa exiʄtit, & ʄecundu modum experimenti, & ʄecundu cum qui argumentatur contra eu, ponens principium ʄuu ʄecundum dicta illius: hoc eʄt, quod ʄi predictus miʄecret medicina calidam in tertio gradu, cu medicina frigida in eodem gradu, aequaretur medicina, eʄsentque in ea tres partes calidae, & tres frigidae: quod ʄi pars una caliditatis adderetur, eʄset calida in primo gradu: & eʄsent eius quatuor partes calidae, & duae frigidae: eʄsent ergo ʄecundum hoc, primi gradus duae tertiae calidae, & una frigida: ex praemiʄʄis uero quinque eius octauae ʄierent calidae, & tres frigidae: hoc autem eʄt impoʄsibile.

P 154

Similiter quoque, ʄi pars ʄecunda cum prima fieret calida, eʄset medicina calida in ʄecundo gradu, eʄsentque eius quinq3 partes calidae, & pars reliqua frigida: ergo ʄecundum hunc modum, quinque ʄexte ʄecundi gradus exiʄterent calidae, & una frigida: ʄed in praecedentibus eius tres quartae fuerunt calidae, una quoque frigida: quod omnino contrarium & impoʄsibile eʄt.

Ita etiam, ʄi pars tertia cum ʄecunda, & prima calida fiat, erit medicina tota calida, nihil in ʄe retinens frigiditatis.

Sed in priaedentibus oʄtenʄum fuit, quod cum pars tertia cum partibus quae ipʄam praecedunt in quarto gradu calida ʄit, eius ʄeptem octauae calidae exiʄtunt, & reliqua octaua frigida.

Ideoq3 haec incentio falʄa manifeʄte exiʄtit.

Non enim oportet, ut huius intentionis inuento aliquo, in gradu quarto attendat quod non aeque in gradu tertio, ʄecundo obʄeruari poʄsit.

Poʄtquam ergo huius intentionis falʄitat manifeʄte apparuit, & eius etia ʄententia manifeʄte deʄtructa eʄt, qui uirtute quarti gradus primi quadrupla, & tertij triplam primi aʄserebat, ex eo, quod G in receptione medicinae ʄui libri comprobauit, & ex eo quod nos declarauimus.

Eʄt poʄtquam oʄtenʄum eʄt, quod gradus dupli proportione proportionales exiʄtunt, ʄclicet quod proportio uirtutis gradus primi, ad ʄecundum eʄt in effectu, ʄicut proportio uirtutis gradus ʄecundi ad tertium, & proportio uirtutis gradus tertij ad quartu: declarabo nunc, quomodo compoʄito componendi medinicas, ʄeundu hanc proportionem, quae omnibus alijs in proportione augmentoru melior exiʄtit, comprehendi queat.

De Compoʄitione MEDICINARVM in generali, quae ʄit ʄex modis.

DICAM ergo, quod Compoʄitio Medicinane, licet infinitas recipiat ʄectiones, in ʄex tamen reʄtringitur, quae ʄub regulis rationis coprehenʄae ʄunt.

Quaru una eʄt, Compoʄitio medicinae calidae, cum alia medicina calida.

Eʄt ʄecunda, Compoʄitio medicinae frigidaae, cum alia medicina frigida.

Eʄt tertia, Compoʄitio medicinae calidae, cum medicina frigida.

Quarta quoq3 medicinae Compoʄitio, eʄt medicinae temperate, cum alia medicina temperata.

Quinta, etia Compoʄitio medicinae temperatae cum medicina calida.

Sexta, Compoʄitio medicinae temperatae, cum medicina frigida.

Compoʄitio quoq3 medicinae calidae, cum alia calida, tribus modis ʄit.

Vnus eʄt, ut ipʄa medicina miʄceatur medicinae aeque calidae ut ipʄa eʄt.

Secundus eʄt, ut coiungatur medicinae maioris caliditaris.

Tertius eʄt, ut medicina minons caliditatis, medicinae maioris caliditatis coniungatur.

Quod ʄi Compoʄitio medicinae ex aque calidis fiat, non erit in ea caloris augmentum, & non minuetur ex ea aliquid.

P 155

Eʄt ʄi compoʄitio medicinae fiat ex medicina calida, & alia quae ʄit minoris caliditatis, erit medicina compoʄita minus calida.

Sed ʄi compoʄitio medicinae fiat ex calida, & alia quae ʄit maioris caliditatis, erit medicina compoʄita, magis calida, neque minuetur ex ea aliquid, & erit eius caliditas inter augmentum & diminutionem.

Nos itaque huius quod diximus exemplum ponamus.

Cum miʄcuerimus duas aquas, quarum unaquaeque ʄit bulliens in ʄummo, neque in noʄtra permixtione aliqua intrauerit mora, non minuetur ex earum caliditate aliquid, ʄed remanebunt feruentes utraeque.

Si autem unam minus feruentem cum alia miʄcuerimus quae magis ferueat, augmentabitur caliditas aquae minus feruentis, propter aquam magis feruentem: & minuetur caliditas aquae multum feruentis, propter aquam minus feruentem.

Non eʄt tamen conueniens, ut exiʄtimemus medicinam calidam, caliditaem calidioris medicinae cui admiʄcetur, minuere propter modum qualitatis minoris caliditatis, ʄed propter proprietatem eius, quod eʄt cum eius minore caliditate ex qualitate frigiditatis.

Eodem modo, medicinae frigidioris frigiditas minuetur ex eo, quod eʄt minus frigida ex qualitate caliditatis.

Propter hoc etiam in praecedentibus declarauimus, frigiditatem, quae eʄt cum caliditate primi gradus, aequari medietati caliditatis ipʄius: & ʄic in reliquis gradibus eʄt intelligendum: ut ex hoc cognoʄeas illud quod nomen frigiditatis comprehendit, ex nomine caliditatis, aut ex nomine caliditatis nomen frigiditatis, aut nomen humiditatis ex nomine ʄiccitatis, aut nomen ʄiccitatis ex nomine humiditatis pendere: quemadmodum in ʄequentibus propalabo.

De Compoʄitione MEDICINAE quae ʄit ex frigida medicina cum alia frigida.

COMPOSITIO uero Medicinae, quae ʄit ex frigida medicina cum alia frigida, tribus etiam ʄit modis.

Vno, ut medicina frigida in compoʄitione iungarur alij medicinae eiuʄdem frigiditatis.

Non ergo quando ʄit compoʄitio, augmentabitur frigiditas, neque minuetur ex ea aliquid.

Secundo, ut in compoʄitione medinica frigida, cum alia maioris frigiditatis admiʄceatur.

Tertio uero, ut in compoʄitione medicina frigida cum alia minoris frigiditatis admiʄecatur.

Diminutae igitur frigiditas, ex augmentatae frigiditate augebitur, & augmentatae frigiditas ex diminutae frigiditate minuetur: eritque medicina compoʄita, inter frigiditatem frigidioris, & frigiditatem minus frigide.

Hoc quoq3 manifeʄtum eʄt & apparens ei qui propoʄitum exemplum memoriae commendauerit.

Rurʄus in compoʄitione quae ʄit ex coniunctione medicinae calidae cum frigida, unaquaeque qualitarum a ʄua minuitur contraria.

Et rurʄus in compoʄitione quae ʄit ex commixtione medicinae aequalis cum alia aequali, erit medicina ex eis compoʄita aequalis.

P 156

In Compoʄitione quoqae medicinae, quae ʄit ex coniunctione medicinae calidae non aequali, erit medicina ex eis compoʄita non aequalis; quia cum aequale inaequali admixtum fuerit, non erit medicina ex eis compoʄita aequalis;

Hoc em unum, eʄt ex perʄe notis, quae probatione non indigent.

Et neceʄse eʄt, ut caliditas medicinae calidae, minuatur ex eo quod declarauimus.

Et hoc eʄt, quod illud quod eʄt in minus calido, ex qualitate frigiditatis reprimit caliditatem eius quod eʄt magis calidum.

Huius ʄermonis ʄumma eʄt, quod cum compoʄitio ʄit ex comixtione aequalium cum aequalibus, & calidorum cum aeque calidis, & frigidore cum frigidis eiuʄdem frigiditatis, non augmentabitur eoru uirtus, neq3 minuetur ex eo quod eʄt in ea aliquid: eʄset ergo tempera, aut calida, aut frigida.

Sed ʄi compoʄitio ʄit ex commixtione diuerʄarum medicinarum ex augmento & diminutione, aut ex contrarietate, minus ab augmentato augebitur, & maius a diminuto minuetur.

Expoʄitio Compoʄitionis MEDICINAE, & renunciatio compoʄitionis medicinae calidae, cum alia medicina clida.

CONGREGA bis itaq3 pondera calidarum quae in gradibus ʄunt, & ʄeruabis ea: quae etiam in eis ex uirtutibus frigidis reperitur coniungens, & quae ʄit earum denominatio, ex numero calidaru uirtutum ʄcies.

Nos autem iam ʄaepe in eis quae praeceʄserunt diximus, quod cum uirtutes frigidae fuerint tantum, quantum media pars calidarum uirturum, erit medicina ex eis compoʄita, in primo gradu calida: &cum uirtutes frigidae fuerint quantum quarta pars calidaru uirtutum, erit medicina in ʄecundo gradu calida: & cum fuerint uirtutes frigidae quantum octaua uirtutum calidarum, erit medicina calida, & in tertio gradu: & cum fuerint frigidae medicinae uirtutes, quantum ʄextadecima pars uirtutum calidarum, erit medicina calida in quarto gradu.

Similiter quoque inuenietur regula medicinarum frigidarum, in quibus frigiditas dominatur, & uni quatuor graduum comparabitur.

Quod ʄi uirtus medicinae intra duos ex quatuor gradibus fuerint, proportionem eius ex differentia, quae inter illos duos gradus inuenitur, ʄcias.

Eius itaque quod diximus exemplum ponamus.

Hoc eʄt, quod cum miʄcuerimus pondus 3.1, maʄticis, quod in ʄecundo gradu exiʄtit calidum, cum pondere 3.ii, cardamomi, quod eʄt in primo gradu calidum, multiplicabie mus uirtutem caliditatis gradus primi, quae una eʄt, in duabus 3, cardamomi, & prouenient inde duae partes: deinde multiplicabis etia uirtutem gradus ʄecundi, quae eʄt duo, ʄecundum primam regulam in & 3, maʄticis, & prouenient inde partes duae.

P 157

Adiunges itaque duas partes caliditatis cardamomi, duabus partibus caliditatis maʄticis, & fiunt quatuor partes calidae: quas conʄeruabis, quemadmodum indicaui tibi.

Tu autem iam ʄciuiʄti ex praemiʄsis, quod partes frigidae, quae cum caliditate primi gradus exiʄtunt, ʄicut quantum caliditas, medietas calidarum partium: eʄt ergo in illa ex frigiditate, pars media, cum ad partes calidas comparata fuerit.

Multiplicabis igitur hanc mediam in pondus 3.ii. cardamomi, & erit pars integra frigida.

Similiter quoque tu iam fciuiʄti, quod partes calidae caliditate ʄecundi gradus, duplum ʄunt primi, & quod earum quarta eʄt frigida, & quod quarta duorum eʄt medietas.

Multiplicabis itaque medietatem in pondus unius 3, maʄticis, & erit medietas frigida.

Eam igitur adiunges parti frigidae, & perueniet ex eis pars, & medietas partis frigiditatis.

Scies itaque quae ʄit denominatio partis, & mediae partis frigidae, & ex quatuor partibus calidis quas ʄeruaʄti: ipʄae autem erunt tres octauae.

Oʄtenʄum eʄt igitur, quod huiuʄmodi medicinae compoʄitae tres octauae, quae ʄunt cum eius partibus calidis, frigidae funt.

Iam autem ʄciuifti, quod frigiditas quae eft cum caliditate primi gradus, eft quantum medietas eius quod eʄt in illo ex caliditate: & quod frigiditas quae attenditur reʄpectu caliditatis gradus ʄecundi, eʄt quantum pars quarta caliditatis ipʄius.

Sciuʄti etiam quod tres octauae minus ʄunt medietate, quae eʄt frigiditas quae in caliditate primi gradus reperitur, & plus quam quarta, quae eʄt frigiditas, quae ʄecundum caliditatem ʄecundi gradus attenditur.

Oportet igitur, ut medicina haec, cuius tres octauae, quae cum partibus calidis inueniuntur, frigidae ʄunt, intragradum primum & gradum ʄecundum exiʄtat.

Cum ergo uoluerimus ʄcire, in quoto gradu ʄit medicina calida: ʄuperfluitatem, qua frigiditas, quae ʄecundum gradum attenditur primum, frigiditatem quae cum gradu ʄecundo reperitur, ʄuperat, ʄcias: quae eʄt quartae partis frigidae.

Minues itaque hanc ex octauis tribus, quae ʄunt frigiditas compoʄitae medicinae, & remanebit octaua.

Deinde ʄcies quae ʄit denominatio eius, ex quatuor, quae eʄt ʄuperfluitas, quae inter duos gradus inuenitur: inuenieʄque ipʄam eʄse medietatem.

Ex hac ergo medietate caliditas ʄecundi gradus reprimetur.

Minues itaque hanc denominatonem a gradu ʄecundo, & erti medicina compoʄita in medio ʄecundi gradus calida.

Et hoc eʄt quod demonʄtrare uoluimus.

Regula quoque quae in compoʄitione medicinae frigidae cum medicina frigida attenditur, erit ʄimiliter.

P 158

Dominatio Compoʄitionis Medicinae.

VIRTVTES ponderum Medicinarum calidarum, quae in Gradibus attenduntur, aggregabis: & ex eis euam ex uirtutibus figidis adunabis: & unum quodque eorum ʄeparatim per ʄe ʄeruabis: uirtutes quoque ponderum frigidarum medicinarum, quae in gradibus attenduntur: & quod cum eis eʄt ex uirtutibus calidis , adiunges, & uirtutes frigidas, uirtutibus frigidis.

Si ergo uirtutes calidae cum frigidis alternentur, medicina compoʄita in caliditate & frigiditate erit aequalis.

Quod ʄi uirtutes calidae frigidis plures fuerint, ʄcies denominationem uirtutum frigidarum ex eis: & facies ʄicut praemiʄsum eʄt.

Frigidae quoqae uirtutes, ʄi calidis plures extiterint, quae ʄit uirtutum calidarum denominatio ex eis, notabis: & facies ʄicut praemiʄsum eʄt.

Compoʄitio autem medicinae aequalis cum aequali, eʄt ʄicut diximus: uidelicet quod medicina ex eis compoʄita erit aequalis.

Narratio Compoʄitionis M EDICINAE aequalis, cum medicina calida VIRTVT ES ponderum Medicinarum aequalium frigidas, & calidas, uniuʄcuiuʄqae uidelicet gradus per ʄe aggregabis: uirtutes quoque calidarum medicinarum, & quod cum eis eʄt ex uirtutibus, frigidis, ʄimiliter congregabis: deinde uirtutes calidas calidis, & frigidas frigidis adiunges: & uirtutes frigidas ex calidis denominabis, & facies ut praemiʄsum eʄt.

Cuius exemplum eʄt: ut miʄceamus mannae 3.1, cum cardamomi 3.1.

Et ea iam ʄciuiʄti, qae illud quod ex caliditate in medicina aequali continctur, eʄt quantum etiam in ipʄa ex frigiditate.

Et quia hoc ita eʄt, medietas eius calida, & alia frigida eʄt, quod enim & ʄecundum hoc in ipʄa eʄt ex caliditate, eʄt pars media: & quod ex frigiditate, pars media.

Quod ʄi poneremus quod in ea continetur ex caliditate partem, & quod ex frigiditate partem, & gradus alios ʄecundum hunc ordinem ʄtatueremus, ʄcilicet proportione dupli proportionales erunt.

Sed quia, caliditas primi gradus, & ipʄius frigiditas, in ipʄis partibus continentur, quae ʄenʄui manifeʄte occurrunt, melius eʄt, ut quod in aequali continetur ex caliditate, & frigiditate, ponatur pars media calida, & media frigida.

Accipies itaque pro. 3. cardamomi, partem unam calidam, & mediam frigidam: propter hoc qnod demonʄtrauimus: pro 3. quoque mannae ʄumes mediam partem calidam, & mediam frigidam: deinde coniunges partes calidas duarum medicinarum, & prouenit ex eis pars, & partis medietas calidae: partes quoque frigidarum duarum medicinarum aggregabis, & prouenit ex eis pars una frigida.

Scies itaque, quaae ʄit denominatio partis ex parte, & media, & erunt duae tertiae.

Scies ergo, quod huiuʄmodi expoʄitae medicinae calidae duae tertiae frigidae ʄunt.

P 159

Oportet ergo, ut haec medicinae compoʄita aequalis, ʄit calidior: eo quod calor qui eʄt in aequali, eʄt quantam ipʄa frigiditas.

Scias ergo differentiam quae eʄt inter aequalem, & gradum primum ʄecundum frigiditatem: & hoc eʄt medietas.

Minues igitur eam ex duabus tertijs, & remanebit ʄexta: deinde ʄcies quae ʄit eius denominatio, ex differentia quae eʄt inter aequale, & primum gradum: & inuenies tertiam.

Ex hac ergo denominatione, caliditas prinigradas fuit repreʄsa.

Ideo medicinae: caliditas erit in duabus tertijs gradus primi.

Et haec eʄt regula quae obʄeruanda eʄt in compoʄitione medicinae aequalis, cum frigida.

Illud praeterea quod tibi patefeci in uirtutibus calidis & frigidis, ex me inetellige, quia in humidis & ficcis idem obʄeruatur: & ʄimiliter in reʄiduo eius totius quod in hoc libro continetur, ex intentione caliditatis & frigidiratis.

Exemplum componendi Medicinam.

Congregabis itaque partes calidas, & erunt quatuor, & media: partes quoq3 frigidas colliges, & erunt quatuor, & dimidia: & ʄiccae errunt ʄex, & humidae tres.

Poʄtea ʄcies quae ʄit frigidarum partium denominatio ex calidis.

Ipʄae uero fiunt totidem, quot & illae.

Cum igitur aequales fiunt illis, medicina compoʄita in caliditate frigiditate erit temperata.

Deinde ʄcies etiam denominationem partium humidarum ex ʄiccis, quae eʄt earu medietas: & quia fic etiam medicina eʄt ʄicca in primo gradu, & in caliditate & frigiditate aequalis.

Exemplum Compoʄitionis alterius Medicinae.

Partes calidas adunabis, quae erunt quatuor: frigidae autem cum collectae fuerint, erunt pars una & 5, ficcae erunt, iiii, humidae uero erunt pars una, & 5.

Deinde ʄcies denominationem partium frigidarum, ex qua prouenient tres octauae: tres aute octauae minus ʄunt medietate, quae eʄt frigiditas gradus primi, & plus quam quarta, quae eʄt frigiditas gradus ʄecundi.

Erit ergo caliditas huius medicinae compoʄitae, addens ʄupra caliditatem gradus primi: quia eʄt plus duplo frigiditatis medicinae compoʄitae.

P 160

Scias itaque, ʄuperfluitatem frigiditatis quae eʄt intra gradum primum & ʄecundum, quae eʄt quatra (quam poʄtquam minueris ex tribus octauis, remanebit octaua) ʄcias ergo denominationem eius ex quarta, quae eʄt duorum graduum differentia, & inuenies eam medietatem.

Eʄt itaque ex hoc ʄcitum, frigiditatem huius medicinae, ʄuper frigiditatem gradus ʄecundi per quantitatem medietatis, augmentum fore.

Ex hoc igitur conʄequitur, caliditatem gradus ʄecundi, minoratam eʄse ʄecundum quantitatem ʄuee medietatis.

Quantitas autem augmenti frigiditatis medietatis, ʄupra frigiditatem gradus tanta eʄt, quanta diminutio caliditatis ʄuae.

Cuius rei probatio eʄt, quod ʄi frigiditas gradus ʄecundi augmentatur ʄecundu quantitatem frigiditatis quae eʄt in gradu ʄecundo, reprimetur caliditas ipʄius gradus, & deʄcendet ad gradum primum.

Quod ʄimiliter erit obʄeruandum in reliquis gradibus.

Iam igitur manifeʄtum fuit, menʄuram augmenti frigiditatis medicinae, ʄupra frigiditatem gradus menʄurae diminutionis caliditatis ciuʄdem gradus aequari.

Vnde cum medietas caliditais gradus ʄecundi, in praedicta medicina fiʄ diminuta, relinquitur uʄ ʄit eiuʄdem caliditas caliditatis medietas gradus ʄecundi: aut ʄi mauis, fac ʄecundum hoc quod praeceʄsit in ʄuperfluitate: quae intra gradum primum & ʄecundum inuenitur.

Hoc tamen leuius eʄt, & manifeʄtius apparet probatio eius operationis.

Huius itaq3 Medicinae partes frigidae, ʄi ex calidis denoientur, erunt ipʄaru quinta: quinta uero minor eʄt quarta, quae eʄt quantitas frigiditatis gradus ʄecundi: & maior octaua, quae eʄt frigiditas gradus tertij.

Qua propter conʄyderandu eʄt, quae ʄit augmentu quinta ʄuper octaua, & inuenietur eʄʄe trium quartaru decimae: denominabus ergo eas ex octaua, & erunt tres quintae.

Minuentur igitur tres quintae a gradu tertio, & remanebit medicina calida in duabus quintis gradus tertij.

Quod ʄi haec medicina ex c. 3. mellis conficiatur, erit ʄecundu hunc numeru, & hoc pondus.

P161

Erit enim frigiditas ipʄius minor quarta per quantitatem unius partis, & trium quartarum partis unius, quod eʄt ualde partium.

Oportet igitur, ut huius medicinae caliditas ʄecundi gradus, a caliditate ʄit maior ʄecundum partiam quantitatem, uidelicet partis, & trium quartarum unius partis.

Directio, ʄiue rectificatio Graduum, unius ʄcilicet ex contrarietate quae eʄt in alio.

GRADVS itaq3 caliditas atq3 frigiditas, a ʄuis contrarijs, quae in alijs ʄunt gradibus, rectificant ab illis, ʄcilicet quae ʄunt in gradu tertio, ex quantitate dupli, & ʄeptimae unius & ab his quae ʄunt in gradu ʄecundo, ex quintuplo: ab his quoq3 quae ʄunt in gradu primo & quindecuplo.

Gradus item tertij caliditas & frigiditas a ʄuis contrarijs, quae in alijs ʄunt gradibus, rectificantur ab his, ʄiclicet quae ʄunt in fecundo ex duplo, & tertia unius: & ab his quae ʄunt in primo, ex ʄeptuplo.

Gradus quoq3 ʄecundi caliditas & frigiditas, rectificantur a ʄuis contrarijs quae ʄunt in primo ex triplo.

Rectificatio uero hic, temperamentum intelligitur.

Intenditur enim, ut caliditas frigiditate temperetur, aut frigiditas caliditate, & ʄic in alijs.

Ideoq3 aequale nullum temperat ex gradibus, cum ipʄius caliditas ʄit quanta eius frigiditas.

Vndedum medicina componitur ex aequali, & non aequali, nunquam erit aequalis.

Scias ergo hoc.

Compoʄitio quarti Gradus cum ʄuo contrario, quod eʄt in primo, ut ab eo temperetur

Medicinae | Pondora | Caliditates | Frigiditats

Piperis | 3 I | partes viii | pars c

Hypoquiʄtidos | 3 II & VII | pars 1, et media vii | partes 3 et 4 vii

Huius itaq3 compoʄitae medicinae partes, calidae ʄunt, viiii, & media ʄeptima.

Frigidae ʄimiliter funt, viiii, & media ʄeptima.

P 162

Compoʄitio quarti Gradus cum eo quod ex ʄuo contrario inuenitur in ʄecundo, ut temperetur

Medicinae | Pondora | Caliditates | Frigiditats

Piperis | 3 I | partes viii | pars 5

Balauʄtiae | 3 V | partes ii 5 | partes x

Huius quoq3 medicinae calidae partes ʄunt x & media: & frigidae ʄimiliter decem & media.

Compoʄitio Gradus quarti cum eo quod eʄt in primo ex ʄuo contrario, ut temperetur.

Medicinae | Pondora | Caliditates | Frigiditats

Piperis | 3 I | partes viii | pars 5

Violarum | 3 V | partes vii & 5 | partes xv

Huiuʄmodi medicinae partes calidae ʄunt quindecim, & 5 & frigidae, quindecim & media.

Compoʄitio Gradus tertij, cum eo quod in gradu ʄecundo inuenitur ex ʄuo contrario, ut temperetur.

Medicinae | Pondora | Caliditates | Frigiditats

Aʄari | 3 I | partes iiii | pars media

Arnogloʄsae | 3 & tertia | ps i & vii unius | partes iiii et duae tertiae unius

Huius ʄimiliter medicinae partes calidae ʄunt quinq3, & ʄexta: & frigidae v & ʄexta.

Compoʄitio Gradus tertij, cum eo quod ex ʄuo contrario in primo gradu exiʄtit, ut temperetur.

Medicinae | Pondora | Caliditates | Frigiditats

Galangae | 3 I | partes iiii | pars 5

Mirobalani | 3 vii | partes iii et 5 | partes vii

Huius medicinae compoʄitae partes calidaae ʄunt, vii, et media: frigidae, vii & media.

Medicinae | Pondora | Caliditates | Frigiditats

Ambrae | 3 I | partes ii | pars 5

Bellirici | 3 iii | partes i et 5 | partes iii

P 163

Huius ʄimiliter compoʄitio medicinae calidae partes ʄunt, iii, & 5. & frigidae, iii, & dimidia.

Quia igitur in principio libri quaedam praepoʄita fuerunt ʄigna, in quibus numeri proporʄionales quaʄi confuʄe diʄpoʄiti ʄunt, ideo in hoc loco ad maiore expreʄsionem hanc ʄubijcimus tabulam: ut quod ibi dicitur, diʄtincte intelligatur.

CAVTELA De partibus Graduum

I | I | I

I | II | IIII

II | III | IIII

III | V | VII

II | V | XI

III | VIII | XVIII

De partibus Graduum ʄciendum eʄt, quod ʄi quis ʄubtiliter uoluerit attendere remiʄsae qualitatis augmentum, & intenʄae remisʄsionem, inueniet eas certiʄsime.

Caueat tamen, ne unquam eas aequales reddat: non enim efset tunc in gradu.

Medicinae Galeni compoʄítio, quam fecundu Andromachum aedidit, in octaua parte, lib.x.tractatuum.

Receptio huius medicinae, quae in libro 10 tractatuum continetur, in quo ʄecundum autoritatem Andromachi ʄcripʄit, in tractatu ʄcilicet octa uo, cuius etiam Alkindus autoritatem induxit, ʄi ʄecundum dupli compoʄitionem accepta fuerint uerba Galeni, uera inueniuntur.

Calidis em ʄtomachi paʄsionibus confert, propter multitudinem frigidarum partium.

Quod ʄi ʄecundum uerba eius accipiatur, qui dixit quartum gradum eʄse primi quadruplu, & tertium primi triplum, Galeni uerba erunt erronea, & erit medicina ʄtomacho nociua: propter multitudinem calidarum partium. Scias ergo hoc.

FINIS

Search This Blog

Lihat Dunia dan Renungkan!

Alkindus de Gradibus Medicinarum Compositarum

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

TIGA KATA SEMBOYAN DAN SEBUAH IRONI

Permodelan Matematis Teorema Kendali

Mewariskan Nilai, Merawat Harapan